Gwarchodfa Natur Genedlaethol Ogof Ffynnon Ddu, ger Ystradgynlais

Croeso

Mae Gwarchodfa Natur Ogof Ffynnon Ddu yn ardal fawr o rostir yng nghanol Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog sydd â golygfeydd gwych o’r ardal.

Heddiw mae’n anodd dychmygu Penwyllt fel pentref prysur, ond roedd yno orsaf drenau, swyddfa bost, a thafarn ar un cyfnod.

Gweithwyr y gwaith brics, a’r chwarel a’r odynau calch oedd yn byw yn y pentref.

Dilynwch ein harwyddion wrth gerdded ar hyd y llwybr i ddarganfod rhai o’r olion diwydiannol, neu mwynhewch y golygfeydd ar un o’r llwybrau sy’n mynd o’r maes parcio.

Mae priddoedd y warchodfa yn amrywio o ganlyniad i newidiadau yn y graig islaw, ac mae amrywiaeth o blanhigion gwahanol yn tyfu yno.

Mae’r system ogofâu ymhlith y systemau mwyaf yn Ewrop ac yn boblogaidd iawn gydag ogofwyr profiadol. 

Llwybr cerdded

Mae arwyddbyst ar y llwybr cerdded o’r dechrau i’r diwedd.

Chwiliwch am y panel gwybodaeth ar ddechrau’r llwybr.

Dysgwch beth yw ystyr graddau’r llwybrau cerdded.

Llwybr Tram a Thrên

• Gradd: cymedrol
• Pellter:1½ milltir, 2.3km neu 2½ milltir, 3.6km gyda'r rheilffordd
• Dringo: 200 troedfedd/60 metr
• Amser: 1 awr
• Gwybodaeth am y llwybr: Mae’r llwybrau glaswelltog yn anwastad mewn mannau. Ceir llawer o glwydi a chamfeydd.

Dilynwch y daith gerdded fer hon o gwmpas y warchodfa a darfanfod gweddillion tramordd, rheilffordd, odynau calch a gwaith brics.

Llwybrau eraill

Penwyllt – Craig-y-nos

Dilynwch y llwybr cylchol o Warchodfa Natur Genedlaethol Ogof Ffynnon Ddu i Barc Gwledig Craig-y-nos.

Byddwch yn cerdded ar hyd llwybrau ceffylau a hen dramffyrdd – mae’n werth dod â map i wybod y ffordd.

Ewch i wefan Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog am ragor o wybodaeth.

Ffordd y Bannau

Mae Ffordd y Bannau’n croesi’r warchodfa.

Mae’r llwybr eiconig hwn yn 95 milltir (152km) o hyd, ac yn ymestyn o un pen y Parc Cenedlaethol i’r llall.

Ewch i wefan Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog am ragor o wybodaeth.

Beth sydd i’w weld ar y Warchodfa Natur Genedlaethol

Mae Ogof Ffynnon Ddu yn Warchodfa Natur Genedlaethol.

Mae Gwarchodfeydd Natur Cenedlaethol yn lleoedd sydd â rhai o'r enghreifftiau gorau o gynefinoedd bywyd gwyllt a nodweddion daearegol.

Mae’r tirlun a’r bywyd gwyllt yn amrywio yn ôl yr adeg o’r flwyddyn – cadwch olwg am y rhain.

Amrywiaeth eang o blanhigion

Mae grug, llus, mwsoglau, a chen yn gorchuddio ardaloedd eang o’r creigiau asidig sydd yn y warchodfa. Bydd y grug ar ei orau wrth i’r haf droi’n hydref.

Yn y glaswelltir ceir ambell i rywogaeth lai cyffredin hefyd, megis edafeddog y mynydd, crwynllys yr hydref, a thormaen llydandroed.

Mae ambell i rywogaeth arbennig yn tyfu yn holltau’r palmant calchfaen, yn ogystal â rhai sy’n fwy cyffredin. Yn eu plith ceir:

• Clafrllys bach
• Lili’r dyffrynnoedd
• Blodau’r gwynt
• Tafod yr hydd
• Duegredynen goesddu
• Y goesgoch

Yr adeg gorau i weld y rhan fwyaf o’r planhigion calchfaen yma yw dechrau’r Haf.

Bywyd gwyllt uwchlaw ac islaw’r ddaear

Mae’r rhostir yn gynefin gwych ar gyfer adar sy’n nythu - cadwch lygad barcud am yr ehedydd a thinwen y garn yn yr haf.

Mae’r creaduriaid difyrraf yn byw yn yr ogofâu ac mae rhai, megis y cramenogion sydd yn y dŵr, yn unigryw i ogofâu.

Mae eraill, gan gynnwys gwyfynod fel yr ‘Herald moth ’ a’r brychan rhafnwydd, yn treulio’r gaeaf yn yr ogofâu a’r hafau yn yr awyr iach.

Mae ystlumod yn gaeafgysgu yn yr ogofâu, ac mae brithyll gwynion yn y byw yn y nant danddaearol.

Hanes diwydiannol

Dilynodd hanes Penwyllt lanw a thrai’r chwyldro diwydiannol yn Ne Cymru, ac wedi blynyddoedd hir o ddirywio cafodd y pentref ei adael yn wag.

Yn awr, yr unig bethau sydd ar ôl yw rhes o dai teras ger y maes parcio, adfeilion y gwaith brics a’r chwarel, ac ambell lwybr tram.

Y gweithwyr a’u teuluoedd fyddai wedi byw yn y tai. Erbyn hyn maent yn gartref i Glwb Ogofâu De Cymru, gan gynnig llety i aelodau ac i ymwelwyr.

Am ragor o wybodaeth ynglŷn â Phenwyllt, ewch i wefan Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog.

Yr ogofâu

Cafodd yr ogofâu eu darganfod gan Glwb Ogofâu De Cymru yn 1946.

Mae ganddynt nifer o nodweddion diddorol gan gynnwys nentydd tanddaearol, stalagmidau, a stalactidau.

Dim ond ogofwyr gyda’r offer priodol a thrwydded gan Glwb Ogofâu De Cymru all fentro’r ogofâu - bydd mynedfa’r ogofâu dan glo ar adegau eraill.

Cewch ragor o fanylion ar wefan Clwb Ogofâu De Cymru, mae yno luniau a ffilmiau o’r ogofâu.

Gwarchodfeydd Natur Cenedlaethol yng Nghymru

Mae dros 70 o Warchodfeydd Natur Cenedlaethol yng Nghymru.

Dysgwch fwy am Warchodfeydd Natur Cenedlaethol.

Canolfan Genedlaethol Dan-yr-Ogof

Mae Canolfan Dan-yr-Ogof yn yr un dyffryn. Mae’r fynedfa oddi ar yr A4067.

Atyniad ymwelwyr preifat yw hwn a bydd angen talu ffi mynediad.

Mae rhan o Dan-yr-ogof yn Warchodfa Natur Genedlaethol.

Rhagor o wybodaeth am Ganolfan Dan-yr-ogof

Parc Gwledig Craig-y-nos

Mae cyfleusterau ymwelwyr, gan gynnwys toiledau a chaffi, i’w cael ym mharc gwledig cyfagos Craig-y-nos.

Mae’r ardd Fictorianaidd yma’n cael ei chadw gan y Parc Cenedlaethol, ac yn cynnwys 40 erw o goedwigoedd, llynnoedd, lawntiau, ac afonydd.

Mae mynedfa’r maes parcio ar yr A4067, ac ar agor bob dydd (Oni bai am Ddydd Nadolig).

Rhagor o wybodaeth am Barc Gwledig Craig-y-nos.

Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog

Mae Gwarchodfa Natur Genedlaethol Ogof Ffynnon Ddu ym Mharc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog.

Mae’r Parc Cenedlaethol yn ymestyn dros ardal o tua 520 milltir sgwâr o fynyddoedd a rhostir yn Ne a Chanolbarth Cymru.

Awdurdod Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog sy’n gofalu amdano.

Er mwyn cael rhagor o wybodaeth am Fannau Brycheiniog ewch i wefan Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog.

Ymweld yn ddiogel

Rydyn ni eich eisiau chi i ddychwelyd adref yn ddiogel ar ôl eich ymweliad yma.

Rydych yn gyfrifol am eich diogelwch eich hun yn ogystal â diogelwch unrhyw blant ac anifeiliaid sydd gyda chi yn ystod eich ymweliad.

Sylwer:

• Clogwyni a hen chwarel beryglus gyda llethrau sgri a chlogfeini- peidiwch â’u dringo.
• Llethrau llithrig, llyncdyllau (tyllau dwfn i mewn i’r tir a’r ogofau islaw) yn ogystal â thir garw iawn – gwisgwch esgidiau gyda gafael da, cadwch at y llwybrau a chymerwch ofal.
• Mae’r tywydd ar y mynydd yn gallu newid yn sydyn – ewch â dillad ac offer addas gyda chi bob amser.
• Dim ond ogofwyr gyda’r offer priodol a thrwydded gan Glwb Ogofâu De Cymru all fentro’r ogofâu - bydd mynedfa’r ogofâu dan glo ar adegau eraill.

Am gyngor ac awgrymiadau i'ch helpu i gynllunio'ch ymweliad, ewch i dudalen Ymweld â'n lleoedd yn ddiogel.

Newidiadau i gyfleusterau ymwelwyr

Gweler brig y dudalen we hon i gael manylion unrhyw gynlluniau i gau cyfleusterau neu unrhyw newidiadau eraill i gyfleusterau ymwelwyr yma.

Er mwyn eich diogelwch, dilynwch gyfarwyddiadau'r staff ac arwyddion bob amser gan gynnwys y rhai ar gyfer dargyfeirio neu gau llwybrau.

Mae'n bosibl y bydd angen i ni ddargyfeirio neu gau llwybrau wrth i ni wneud gwaith cynnal a chadw neu gynnal gweithrediadau eraill ac mae'n bosibl y bydd angen i ni gau cyfleusterau ymwelwyr eraill dros dro.

Mewn tywydd eithafol, mae'n bosibl y byddwn yn cau cyfleusterau ar fyr rybudd oherwydd y risg o anafiadau i ymwelwyr a staff.

Trefnu digwyddiad ar ein tir

Efallai y bydd angen caniatâd gennym ni i drefnu digwyddiad neu gynnal rhai gweithgareddau ar ein tir.

Gwiriwch a gewch chi ddefnyddio tir rydyn ni’n ei reoli.

Sut i gyrraedd yma

Rydym yn argymell eich bod yn dilyn y cyfarwyddiadau hyn neu’n defnyddio’r map Google isod lle mae pin yn nodi’r lleoliad.

Mae Gwarchodfa Natur Genedlaethol Ogof Ffynnon Ddu 6 milltir i’r gogledd o Ystradgynlais.

Dilynwch yr A4067 o Ystradgynlais tua Abercraf a Phen-y-cae.

Ewch trwy Pen-y-cae gan droi i’r dde tuag at Penwyllt.

Dilynwch yr arwyddion ymwelwyr brown a gwyn dros yr afon, ac i’r chwith ar y gyffordd.

Ewch heibio’r hen chwarel, a dilyn y ffordd tua’r maes parcio.

Y cyfeirnod grid Arolwg Ordnans ar gyfer y maes parcio yw SN 856 155 (Explorer Map OL 12).

Y cod post yw SA9 1GQ. Sylwer bod y cod post hwn yn cwmpasu ardal eang ac ni fydd yn mynd â chi yn uniongyrchol i’r fynedfa.

Edrychwch ar y lle hwn ar wefan What3Words.

Cludiant cyhoeddus

Y prif orsaf reilffordd agosaf yw Rhydaman.

Er mwyn cael manylion ynghylch cludiant cyhoeddus, ewch i wefan Traveline Cymru.

Parcio

Mae’r maes parcio yn rhad ac am ddim.

Ni chaniateir parcio dros nos.

Manylion cyswllt

Nid oes staff yn y lleoliad hwn.

Cysylltwch â’n tîm cwsmeriaid gydag unrhyw ymholiadau cyffredinol yn ystod oriau swyddfa o ddydd Llun i ddydd Gwener.